در این مقاله سعی خواهیم داشت که نگاهی کلی به بیمه و انواع آن داشته باشیم تا خواننده محترم یه آشنایی کلی با بیمه به‌دست آورد. در قسمت‌های بعد وارد بیمه عمر و انواع بیمه به‌طور جزئی‌تر خواهیم شد. ابتدا به چگونگی پیدایش بیمه و سیر تحول آن می‌پردازیم.
تاریخچه بیمه
با توجه به متون قدیم و دست‌نوشته‌ها، اولین اشاره به مداخله بنفع زیان‌دیده از یک حادثه ناگوار به 4500 سال قبل از میلاد برمی‌گردد. به طور حتم، اولین دستاوردهای انسان در صنعت بیمه، توسط دریانوردان و بازرگانان دریایی به دست آمده است. یکی از اولین صورت های پیدایش بیمه را می توان به بازرگانان چینی نسبت داد. به‌مرور زمان با پیدایش بیمه‌ها و علل اقتصادی و اجتماعی و نیازهای خاص جامعه باعث شد که رشته‌های دیگر بیمه از قبیل آتش‌سوزی، بیمه عمر، حوادث و غیره ایجاد شود. بیمه آتش‌سوزی نخستین رشته بیمه بود که به‌دلیل رخ دادن آتش‌سوزی در یک شرکت بزرگ و وارد شدن خسارت سنگین، وارد ایالت متحده آمریکا شد.
در ابتدای قرن هفدهم میلادی، بازرگانان و کشتی داران انگلیسی پیمانی را پایه گذاری کردند که میتوان آن را اولین شکل از بیمه امروزی دانست. در اواخر قرن هیجده و اوایل قرن نوزده به‌دنبال انقلاب صنعتی و پیدایش حوادث زیاد به‌خصوص برای کارگران، بیمه حوادث ناشی از کار که منجر به مصدوم شدن یا فوت یا کارافتادگی می‌شود به‌طور ضروری مطرح شد. بعد ها به‌دلیل اهمیت اجتماعی کار، این نوع بیمه اجباری شد. سپس با اختراع اتومبیل، بیمه خسارت وارد اتومبیل و بیمه خسارت‌ها وارد شده از اتومبیل به اشخاص ثالث به‌مرور زمان اجباری شد.
در قرن بیستم، ما شاهد توسعه قابل توجه بیمه هستیم. از یک طرف بیمه‌های گفته شده به مقیاس زیادی توسعه پیدا می‌کند. همین امر در اثر تحول عمومی در زندگی اقتصادی و اجتماعی، بیمه‌های جدیدی از قبیل بیمه در مقابل دزدی، بیمه در مقابل مرک ومیر حیوانات، بیمه در مقابل حوادث جسمانی، بیمه ورزشی و هوایی و انواع بیمه‌های مسئولی مورد توجه قرار گرفت. چهار ویژگی بیمه در قرن بیستم به شرح زیر است:
- تصدی بیمه‌های اجتماعی توسط دولت
- اعمال نظارت دولت به شرکت‌های بیمه
- اجباری شدن بخشی از بیمه‌های مسئولیت
- تدوین قانون بیمه
بنابراین انواع بیمه بخصوص بیمه عمر در اواخر به شدت مورد حمایت افراد قرار گرفت. سابقه بیمه در کشور ایران به‌صورت غیر رسمی بیش از یک قرن است. همچنین، در سال 1329 نخستین شرکت بیمه خصوصی ایرانی به‌نام “بیمه شرق” تاسیس شد. حال شاید سوالی پیش بیاید که تعریف کلی بیمه چیست؟
تعریف‌های بیمه در یک نگاه
تعاریفی که در اینجا گفته می‌شود از میان تعاریف مختلفی که از سوی اندیشمندان هر رشته اعم از ادبیات، حقوق، اقتصاد، بازرگانی، آمار و غیره در مورد بیمه ارائه شده است.
تعریف لغوی بیمه در فرهنگ معین آمده است که «بیمه» (Insurance) از کلمه «بیما» و از زبان هندی گرفته شده است و برخی نیز بر این نظرند که «بیمه» کلمه‌ای است فارسی از ریشه «بیم» و به معنی «ترس و گریز»
تعریف قانونی بیمه **ماده یک قانون بیمه ایران مصوب اردیبهشت ماه ۱۳۱۶ عقد بیمه را چنین تعریف می‌کند:
“بیمه عقدی است که به موجب آن یک طرف تعهد می‌کند در ازای پرداخت وجه یا وجوهی ازسوی طرف دیگر در صورت وقوع یا بروز حادثه، خسارت وارده بر او را جبران نموده یا وجه معینی بپردازد. متعهد را بیمه‌گر، طرف تعهد را بیمه‌گذار، وجهی را که بیمه‌گذار به بیمه‌گر می‌پردازد حق بیمه و آنچه را که بیمه می‌شود موضوع بیمه نامند.”
ارکان و اصطلاحات مهم بیمه در این گفتار از میان اصطلاحات و واژگان اختصاصی بیمه به تعدادی از مهمترین و پرکاربردترین آن‌ها می‌پردازیم که به شرح مختصری از هر یک اکتفا می‌کنیم.
بیمه‌گذار: شخصی حقیق یا حقوقی که خرید بیمه را انجام داده و در واقع، مالک موضوع بیمه است. و طبق قرارداد، حق بیمه را پرداخت می‌کند. شخص بیمه‌گذار می‌تواند در طول مدت قرارداد بیمه تغییر کند.
بیمه‌گر: شرکتی که فرد متقاضی (بیمه‌گذار) را تحت پوشش بیمه قرار می‌دهد. در ازای دريافت حق بيمه، متعهد به جبران خسارت‌های احتمالی طبق شرايط مندرج در بيمهنامه می‌باشد.
بیمه‌شده: شخصی که حیات یا سلامت او موضوع اصلی موضوع بیمه قرار می‌گیرد. در مورد بیمه عمر، فوت یا حیات فرد بیمه شده شرط اصلی برقرار بودن بیمه عمر می‌باشد. بیمه‌شونده و بیمه‌گذار می‌توانند یک نفر باشند، اما این امکان وجود دارد که شخصی، فرد دیگری را بیمه کند. برای نمونه، فردی فرزند خردسال خود را بیمه عمر، پس‌انداز و آتیه کرده و حق بیمه‌هایش را پرداخت می‌کند.
ذینفع: شخصی است که بنا به درخواست بیمه‌گذار نام وی در بیمه‌نامه درج می‌گردد تا پس از فوت بیمه‌شده، سرمایه بیمه عمر را دریافت نماید و یا در مورد بیمه‌نامه‌های دیگر، تمام یا بخشی از خسارت به وی پرداخت شود.
حق بيمه: مبلغی است كه در بيمهنامه مشخص شده و بيمه‌گذار موظف است آن را هنگام صدور بيمهنامه يا به ترتيبی كه در بيمهنامه مشخص می شود به بيمهگر پرداخت نمايد.
موضوع بيمه: ممكن است اموال شخص بیمه‌گذار باشد، که شامل خود اموال یا سود و منفعت حاصل از آن‌ها است، و یا هر حق مالی يا هر نوع مسئوليت حقوقی، و یا بيمه عمر يا نقص يا شکستن عضوى از اعضاء بدن انسان. همچنين ممكن است بيمه برای حادثه يا خطری باشد كه از وقوع آن بيمه‌گذار متضرر می‌گردد.
فرانشيز: بخشی از هر خسارت است كه به عهده بيمه‌گذار است و ميزان آن در بيمهنامه مشخص مي‌گردد.
مدت اعتبار بيمهنامه: شروع و پايان مدت اعتبار بيمهنامه به ترتيبی خواهد بود كه در بيمهنامه معين می‌گردد.
اصول بیمه
بیمه شامل 8 اصل می باشد، که به‌صورت تیتروار به صورت زیر بیان می‌شود.
- اصل حد اعلای حسن نیت
- اصل غرامت
- اصل نفع بیمه‌ای
- اصل جانشینی
- اصل مشارکت (تعدد بیمه )
- اصل داوری
- اصل علت نزدیک
- اصل اتکایی
انواع بیمه
بیمه انواع متعددی دارد اما میتوان به سه دسته کلی تقسیم کرد.
- اشخاص
- عمر
- حادثه
- درمان
- اموال
- بیمه خودرو (شخص ثالث، بدنه)
- آتش‌سوزی
- زلزله
- بیمه‌های مهندسی
- بیمه حمل و نقل (صادرات، واردات، ترانزیت و داخلی)
- مسئولیت
- مسئولیت کارفرما در قبال کارکنان
- مسئولیت حرفه‌ای پزشکان و پیراپزشکان
- مسئولیت مدنی مدیران و مسئولان فنی بیمارستان‌ها، کلینیک‌ها و درمانگاه‌ها
- مسئولیت در مقابل همسایگان مجاور ناشی از سرایت آتش‌سوزی و انفجار
- بیمه‌های خاص
- بیمه وام‌های بانکی
- بیمه‌نامه پول در صندوق
- بیمه حیوانات (شترمرغ و اسب)
در بيمهنامه بايد موارد زیر به صورت کاملا دقیق و روشن قيد شود:
- تاريخ انعقاد قرارداد بیمه
- نام و مشخصات بيمهگر و بيمه‌گذار
- موضوع بيمه
- ریسک يا خطری كه باعث عقد قرارداد بيمه شده است
- تاریخ شروع و خاتمه بیمه‌نامه
- میزان حق‌بيمه و روش پرداخت آن
- ميزان تعهدات بيمهگر درصورت وقوع حادثه
در این مقاله سعی کردیم که شما با بیمه، اصطلاحات و انواع بیمه به‌طور کامل آشنا بشوید. در مقاله بعدی منتظر ما باشید تا نگاهی عمیق‌تر به انواع بیمه بخصوص بیمه عمر که امروزه مورد توجه تمام افراد است، بپردازیم.
